G-NEWS (DILI-SAÚDE) — Malus tahan maka ai-horis ne’ebé uza barak iha ai-moruk tradisionál iha kultura oioin. Iha Timor Leste, maiória ferik-eh katuas sira iha foho, barak liu uza malus tahan hodi mama, liu husi serimónia kultural, ka hala’o atividade bain-bain iha uma, ka hala’o viajen ruma husi uma ida ba fatin seluk.
Ferik-eh katuas sira ne’ebé mama malus, ne’ebé uza malus tahan, dalabarak ke sira nia nehan forsa tebes, no nunka sente nehan moras iha sira nia moris loron-loron.
Malus tahan sira-ne’e iha benefísiu barak tanba konteúdu nutrisionál no kompostu ativu sira ne’ebé sira kontein. Iha ne’e iha vantajen balu no sira nia esplikasaun:
- Mantein Saúde Oral
- Nota: Malus tahan koñesidu kleur ona atu ajuda saúde oral, liuliu atu trata iis aat no mantein nehan no ibun-been moos.
- Esplikasaun: Malus tahan iha propriedade antibakteriál no anti-inflamatóriu, ne’ebé bele ajuda hamenus plaka no baktéria iha ibun. Kaer malus tahan ka uza nia extratu hanesan ai-moruk atu fase ibun bele prevene problema orál sira hanesan kankru, iis aat, no jengivite.
- Hadi’a Sistema Imunidade
- Nota: Malus tahan iha antioxidante ne’ebé maka di’ak ba isin.
- Esplikasaun: Malus tahan iha kompostu ativu sira hanesan flavonoide no polifenól sira ne’ebé iha papél atu hadi’a sistema imunidade isin nian. Kompostu sira-ne’e bele proteje isin husi atake radikál livre no infesaun, no ajuda aselera rekuperasaun isin nian husi moras.
- Supera moras dijestiva
- Nota: Malus tahan mós dala barak uza atu trata problema dijestiva.
- Esplikasaun: Propriedade anti-inflamatóriu no antimikrobiál husi malus tahan bele ajuda hamenus moras dijestiva sira hanesan diareia, konstipasaun, ka moras iha estómagu. Malus tahan sira koñesidu atu estimula produsaun enzima dijestiva no ajuda halo prosesu dijestaun sai suave.
- Hamenus problema respiratóriu
- Nota: Malus tahan iha poténsia atu ajuda ultrapasa problema respiratóriu.
- Esplikasaun: Iha ai-moruk tradisionál, malus tahan uza hodi kura problema respiratóriu hanesan mear, isin-manas, ka asma. Konteúdu mina esensiál no propriedade antimikrobiál husi bmalus tahan bele ajuda hamenus inflamasaun iha via respiratóriu no hamenus mucus ne’ebé barak liu.
- Mantein Kulit Saudavel
- Nota: Malsu tahan bele uza ba kuidadu kulit.
- Esplikasaun: Konteúdu antiséptiku iha malus tahan bele ajuda trata “jerawat” no infesaun kulit ne’ebé kmaan. Uza malus tahan hanesan máskara ka mistura ai-moruk esternu nian bele ajuda hamenus inflamasaun, hamenus mina ne’ebé barak liu iha kulit, no trata erupsaun ka kanek ki’ik.
- Hamenus Nivel Midar iha Ran
- Nota: Estudu oioin hatudu katak Malus tahan bele ajuda hamenus nível midar iha raan.
- Esplikasaun: Estudu oioin hatudu katak malus tahan iha efeitu ida ne’ebé hamenus raan-midar, ne’ebé bele sai di’ak ba ema sira ho diabetes tipu 2. Kompostu sira iha malus tahan bele aumenta sensibilidade ba insulina no ajuda isin atu regula di’ak liután nível sira raan-midar nian.
- Hadi’a Saúde Fuan nian
- Nota: Malus tahan mós iha benefísiu ba saúde fuan nian.
- Esplikasaun: Malus tahan koñesidu iha kompostu sira ne’ebé bele ajuda hamenus kolesterol aat (LDL) iha isin no hasa’e kolesterol di’ak (HDL). Aleinde ne’e, malus tahan bele ajuda hamenus tensaun arteriál, ne’ebé di’ak atu prevene moras fuan nian.
- Manán Estrese no Ansiedade
- Nota: Ema balu uza malus tahan atu ajuda hamenus estrese no ansiedade.
- Esplikasaun: Malus tahan iha efeitu kalma ne’ebé bele ajuda hamenus estrese no ansiedade. Propriedade relaxante naturál sira husi malus tahan fiar katak ajuda hakalma sistema nervozu, hadi’a kualidade toba nian, no hamenus sintoma sira husi moras ansiedade nian.
- Hamenus Inflamasaun no Moras
- Nota: Malus tahan mós dala barak uza hanesan ai-moruk anti-inflamatóriu naturál.
- Esplikasaun: Malus tahan iha kompostu sira ne’ebé bele ajuda hamenus inflamasaun no moras. Uza ai-Malus tahan atu hamenus artrite, moras muskulár, ka kanek ki’ik sira koñesidu kleur ona iha medisina tradisionál.
Oinsá atu uza Malus-tahan Leaves:
- Xá Malus tahan: Malus tahan bele halo tua ba xá hodi konsumu. Foti de’it Malus tahan fresku balu, fase didi’ak, hafoin tunu ho bee manas.
- Extratu Malus tahan: Extratu Malus tahan mós disponivel iha forma kapsula ka líkidu ne’ebé bele sosa iha loja ai-moruk ai-moruk nian.
- Aplika Diretamente: Ba problema kulit ka ibun nian, bele rahun Malus tahan no aplika diretamente ba área problema nian.
Efeitu sekundáriu sira:
Maski Malus tahan iha benefísiu barak, maibé tenke uza nafatin ho kuidadu. Ema balu bele hetan reasaun alérjiku ka problema dijestiva sira se sira konsume ai-Malus tahan barak liu. Sempre konsulta profisionál médiku ida, liuliu sira ne’ebé iha kondisaun médiku balu.
Ho nia benefísiu oioin, ai-Malus tahan maka ai-horis ida ne’ebé popular iha nasaun oioin hodi suporta saúde isin nian ho naturál.
Referénsia sira
- Ahmadi, R., et al. (2013).
The effect of traditional mouthwashes (e.g., betel leaf, clove, and cinnamon) in oral health care.
Journal of Clinical and Diagnostic Research, 7(7), 1495-1497. - Kamboj, V. P. (2000).
Herbal medicine.
Current Science, 78(1), 35-39. - Teixeira, H. M., et al. (2011).
Evaluation of the anti-inflammatory and gastroprotective effects of betel leaf extract.
Journal of Ethnopharmacology, 133(2), 582-588. - Al-Snafi, A. E. (2017).
The pharmacological activities of Piper betle (betel leaf).
Journal of Medicinal Plants Research, 11(7), 112-125. - Janardhanan, K. K., & Thampan, P. K. (2006).
The chemical composition and antimicrobial properties of Piper betle.
Natural Product Research, 20(7), 567-573. - Rajasekaran, S., et al. (2005).
Effect of Piper betle leaf extract on glucose and lipid metabolism in streptozotocin-induced diabetic rats.
Journal of Ethnopharmacology, 99(1), 77-82. - Jayaweera, D. M. A. (1982).
Medicinal plants (Indigenous and Exotic) used in Ceylon.
The National Science Foundation of Sri Lanka. - Ajay, M., et al. (2016).
Effect of Piper betle leaf extract on the reduction of anxiety and stress in experimental animals.
International Journal of Research in Ayurveda and Pharmacy, 7(6), 71-75. - Elango, K., et al. (2015).
Anti-inflammatory and analgesic activities of Piper betle leaves.
Pharmacologyonline, 2, 180-186.