Faktu 6 kona-ba kapturasaun eis-Prezidente Filipina Rodrigo Duterte

G—NEWS (INTERNASIONÁL) — Eis Prezidente Filipina Rodrigo Duterte ikus mai hetan kaer husi autoridade Filipina iha Manila, tersa (11/3/2025).

Ba rejistu, kuaze tinan tolu ona dezde Duterte husik nia kargu nu’udar Prezidente.

Ikusmai nia hetan kaer hosi autoridade Filipina sira tuir pedidu hosi Tribunál Penál Internasionál (ICC).

ICC hatete katak investiga hela alegasaun sira kona-ba “krime sira hasoru umanidade” durante Duterte nia administrasaun.

Kapturasaun sira hamosu reasaun no pergunta oioin kona-ba Duterte, administrasaun atuál, no sistema legál Filipina nian.

Sita hosi Al Jazeera no fonte sira seluk, iha ne’e maka rezumu ida hosi faktu sira relasionadu ho kapturasaun hosi eis-Prezidente Filipina nian, Rodrigo Duterte:

1. Duterte nia kapturasaun

Duterte hetan kapturasaun iha Tersa (11/3/2025), hafoin fila husi Hong Kong no to’o iha Aeroportu Internasionál Manila.

Detensaun sira ne’e halo tuir pedidu hosi TPI, ne’ebé investiga hela alegasaun sira kona-ba abuzu sira direitu umanu nian durante kampaña antidroga Duterte nian bainhira iha kargu.

Nia kaer hetan elojia hosi grupu direitus umanus sira hanesan pasu importante ida ba responsabilizasaun iha Filipina.

Duterte nia oan-feto ki’ik liu, Verónica Duterte, konfirma ona kapturasaun ne’e.

Entretantu, Prezidente Filipina, Ferdinand Marcos Jr, fó sai katak Duterte tula ona ho aviaun ba Haia, Olanda, hodi hasoru akuzasaun sira.

2. Akuzasaun sira ne’ebé Duterte hasoru

TPI investiga ona Duterte dezde tinan 2018 tanba “krimi sira hasoru umanidade” ne’ebé halo durante funu hasoru droga ne’ebé maka Duterte lansa iha tinan 2016.

Kampaña ne’e rezulta iha ema mate liu 7,000 iha operasaun ofisiál sira hasoru droga.

Grupu sira direitus umanus nian kalkula katak númeru mate nian aas liu, inklui sira ne’ebé mate hosi grupu deskoñesidu sira, ne’ebé barak liu maka ofisiál polísia sira.

Duterte rasik defende bebeik nia hahalok.

Mesmu iha audiénsia ida iha Senadu iha Outubru 2023, Duterte afirma katak nia “laiha deskulpa, laiha deskulpa” ba polítika ne’e.

Adisionalmente, Duterte mós admiti ho juramentu katak nia iha “hit squad” ida bainhira hala’o knaar nu’udar alkalde Sidade Davao nian, ne’ebé mós halo parte iha investigasaun ICC nian.

3. Governu Marcos Jr. nian no ICC

Dezde Duterte sai hosi kargu, Prezidente Ferdinand Marcos Jr. rejeita ona jurisdisaun TPI nian iha Filipina.

Marcos Jr deklara katak Filipina sei la koopera ho ICC iha investigasaun ruma.

Maibé, iha momentu kapturasaun Duterte, governu Marcos Jr. muda nia hanoin no deside atu kumpri pedidu TPI nian.

Ida-ne’e reflete mudansa signifikativu iha polítika esterna Filipina nian kona-ba ICC, ne’ebé uluk haree hanesan ameasa ida ba nasaun nia soberania.

4. Resposta Duterte nian ba nia kapturasaun

Duterte hatudu ona postura ida ne’ebé maka’as kona-ba nia kaer.

Iha vídeo ida ne’ebé sirkula, nia hatete, “Imi sei tenke oho ha’u se ha’u la halo tuir imi nia orden sira,” enkuantu ko’alia ba ofisiál polísia sira ne’ebé kaer nia.

Iha vídeo seluk, Duterte husu kona-ba baze legál ba nia kaer no parese kestiona legalidade hosi prosesu ne’e.

5. Reasaun husi Apoiante no Grupu Direitus Umanus

Grupu sira direitus umanus nian simu ho laran-haksolok kapturasaun sira hanesan pasu ida ba justisa ba vítima rihun resin hosi funu droga nian.

Koligasaun Internasionál ba Direitus Umanus iha Filipina (ICHRP) bolu ida-ne’e hanesan “pasu ida ne’ebé laiha presedente ba justisa”.

Grupu Rise Up, ne’ebé kompostu hosi família sira hosi vítima sira funu droga nian, apoia mós kapturasaun ne’e no husu atu entrega kedas Duterte ba TPI hodi hasoru justisa.

6. Dezafiu sira no Planu sira ba Futuru

Duterte provavelmente sei hasoru prosesu legál sira ne’ebé naruk iha Haia.

Maski nia rekoñese katak karik nia kapturasaun ne’e nia destinu, nia sei simu, ema barak hein katak Duterte sei luta maka’as iha tribunál hodi defende nia-an.

Governu Filipina mós hasoru dezafiu sira.

Haree katak kapturasaun sira ne’e indika diferensa boot ida iha polítika esterna nasaun nian no relasaun sira ho TPI.

Maski Marcos Jr. muda ona nia polítika kona-ba ICC, divizaun polítika rai-laran, inklui problema ho família Duterte, komplika liután situasaun.