G–NEWS (DILI) – Tuir loloos, serimónia nasionál sira ne’ebé Estadu orgaiza, liu-liu komemorasaun restaurasaun independénsia 20 de Maio, loron proklamasaun independénsia 28 de Novembru, ema hotu haksolok, kontente, hamnasa iha ida-idak nia família to’o mai iha sosiedade. Maibé ida tinan ida ne’e diferente oituan, sidadaun balun tenke hamonu mataween bainhira hanoin fali ba pasadu.
Pasadu signifika, moris ida ne’ebé susar tebes, maibé tinan rua-nolu-resin ona independénsia, maibé moris la iha mudansa, serake ida ne’e tanba konsekuênsia moris, ou tanba la iha esforsu rasik, ka la iha apoiu ruma hosi hosi estadu ba ninia sidadaun ida.
Etelvina Soares, tinan 68, segunda-feira (20052024) dáder, dadalia ho Jornalista G-News iha ponte CPLP dehan, ho ukun-rasik-an ba tinan 22 ne’ebé Governu selebra, hanesan komemorasaun ida haksolok ba servisu na’in sira tanba la sente moris nia susar, maibé sidadaun sira ne’ebé ninia kondisaun moris la estável, sente preokupadu tebes.
Tinan 22 restaurasaun independénsia: nakukun no naroman nian
Bainhira Jornalista G–News husu Etelvina kona-ba restaurasaun independénsia 20 de Maio, nia hatan katak, loron espesiál ba ukun-na’in no riku na’in sira.
“Loron ne’e ba governu sira, sira ne’ebé iha osan mak kontente. Ita sira rakyat (povu) ne’e mak nune’e hela de’it”, haktuir Etelvina ba G–News, ho sentimentu triste.
Nia dehan tán, tuir loloos ukun-na’in sira tau prioridade ba dezenvolvimentu nasionál, no hadia povu nia moris, tanba governu gasta de’it povu nia osan ba atividade sira ne’ebé la fó benefísiu hanesan viajen estranjeiru no viajen munisípal.
“Ita nia governu lakohi haree problema bee moos, estrada, aimoruk, no seluk-tán, maibé ita haree hanesan la sibuk liu povu nia moris. Ita haree iha televizaun, sira ba rai liur, ba munisipiu. Sira ba barak loos, ne’e ba halo saida. Ami kalan-kalan nonton televizaun, sira mak sai hela de’it”, haktuir hosi Etelvina.
Ho mataween, Orlando Gomes, tinan 52, informa ba G–News, iha dalan ba Palásiu Prezidénsial, atu partisipa komemorasaun loron restaurasaun Independénsia haktuir, sente kontente ba eventu ida ne’e, maibé sente triste bainhira hanoin ba pasadu, ne’ebé nakonu ho memória. Tuir nia, momentu ne’ebá iha tinan 2002, povu hotu haksolok, balun tanis, ukun-an ona, livre ona hosi militár Indonézia ninia kontrolu.
“Ha’u hanoin ba kotuk, laran moras loos. Laran moras tanba uluk ne’e ita sei joven ne’ebé forsa, agora ita komesa idade ona, oan boot hotu ona, ita nia rai mós iha mudansa oituan. Uluk funu laran mak ita mate, entaun ohin ita goja. Funu na’in sira ne’ebé mate iha ai-laran, sira ne’e mak la goja; tebes duni, sira mate ba rai ne’e, maibé sira la goja, (Orlando ko’alia ho tanis) Ohin ita kontente, tanba ukun-an ona, maibé povu barak mós sei moris hanesan iha tempu funu laran, moris la di’ak, oan balun la eskola tanba kondisaun ekonómia família; balun ba servisu iha rai-liur”, Orlando haktuir.
Tinan 22 restaurasaun independénsia: nakukun no naroman nian
Orlando ho nia oan ki’ik ida, ba partisipa serimónia restaurasaun independénsia iha Palásiu Prezidénte. Nia hasoru G–News, iha área Fatuhada nian. Maske loron manas, maibé nia ba partisipa eventu istóriku ne’e hodi hatudu ninia espíritu nasionalizmu ba rai ne’e, hanesan saida mak nia kontribui oituan iha tempu rezisténsia.
“Oan, ha’u atu ba Palásiu Prezidénsial, partisipa 20 de Maio. Nu’udar sidadaun tenke partisipa, tanba ne’e ita nia loron ba ukun-rasik-an. Luta povu nian mak ukun-rasik-an. Se ita ukun an ona mak la partisipa, entaun tanba sá mak tenke luta ba ukun an”, Orlando ko’alia ba G–News.
Iha sesta-feira (17052024) kalan, iha área Colmera, sidadaun ida Roberto Verdial, ne’ebé sosa Bandeira ki’ik ida, informa ba G–News kona-ba atividade sira ne’ebé governu organiza hanesan feira, konsertu iha portu Dili. Nia dehan, governu nia programa ne’e di’ak tanba bele kontribui ba pás no hakmatek iha kapitál Dili, maibé importante mós ba governu atu tau prioridade ba moris di’ak povu nian.
“Ohin ha’u mai sosa bandeira atu monta iha motor ha’u sae ne’e. kona-ba maun nia perguntas, ha’u atu dehan katak, feira no konsertu ne’ebé halo iha portu Dili, ida ne’e programa di’ak tanba parte ida hamenus númeru konflitu iha kapitál Dili, tanba ema hotu-hotu mai konsentra iha portu Dili, rona múzika, kontente, entaun joven sira la iha ona tempu atu hanoin tuda malu, baku malu, no hakarak atu kontribui ba buat diak”, Roberto tenik ba G–News.
“Maske nune’e, governu mós tenke hanoin atu halo investimentu, loke kampu traballu ba jvoen sira iha rai-laran, rejolve ona problema bee mooos, aimoruk ne’ebé falta iha ospitál, tanba ida ne’e mak nesesidade loron-loron. Dalaruma it aba ospitál, doutor sira fó fali reseita atu ba sosa aimoruk iha klínika tanba dehan stock aimoruk hotu. Ida ne’e sériu, no governu tenke tau atensaun, se lae, povu mak vítima ba bebeik, ukun na’in sira mak goja ba nafatin”, Roberto ko’alia ba G–News ho ansi tanba atu ba partisipa feira no konsertu iha portu Dili.
Dom Leandro: telefone halo besik sai dook, dook sai besik fali
Filomeno de Assunção, hafoin sosa aimoruk iha klínika Moris Foun iha Colmera, ko’alia ba G–News, sesta-feira (17052024) katak, nia parte mai sosa aimoruk isin manas nian. nune’e G–News husu ninia hanoin kona-ba restaurasaun Independénsia ba dala-22, liga ba problema sosiál ne’ebé povu no nasaun enfrenta, nune’e mós liga ba kazu joven sira tuda iha tempu kalan. Nia hatan katak, tuir loloos governu tenke tau atensaun sériu ba problema ki’ik ne’ebé povu enfrenta liu-liu problema aimoruk, bee moos. Nia mós husu ba autoridade seguransa atu haluan liu-tán operasaun iha kada bairo, nune’e evita konflitus.
“Ita tenke agradese ba governu maske dezenvolvimentu lao neneik, maibé rejolve oituan ona problema sira. Maibé governu labele taka matan de’it ba povu nia preokupasaun loron-loron hanesan bee moos, eletrisidade, falta aimoruk no seluk-tán, tanba povu ne’e la presiza atu fó osan, maibé kria kondisaun di’ak, nune’e bele sente ukun an ida ne’e. Se ukun an ida ne’e mak ema ida de’it mak goja, ne’e laos ukun an, maibé ne’e independénsia grupu, povu sai fali penonton”, nia konfesa ba G–News, iha klínika Moris foun nian.
Xefe Estadu José Ramos Horta, iha sábadu (18052024) kalan, vizita feira iha protu Dili. Iha Xefe Estadu ninia janela Facebook ofisial sita kona-ba konsertu no feira iha portu Dili.
“Orseik kalan iha portu Dili. Rame loos. Povu rihun ba rihun. Atan ami haan ho kosok oan lubuk ida, hemu bintang Timor, sosa artezenati Timor, pasiar, faan matan de’it”, sita iha pájina facebook José Ramos-Horta.
Editór Testu : Amito Qonusere Araújo
loading="lazy" />