G-NEWS (DILI) — Governu Timor Leste tau ona naran Repitidores Kabu Fibra Ótika ho naran Saudoza Maria Tapo. Serimónia ba Repitidores ne’e hala’o iha Portu Dili, Sábadu (22062024), ne’ebé ofisialmente lansa hosi Primeiru-Ministru Kay Rala Xanana Gusmão.
Kabu Fibra ótika Saudoza Maria Tapo, nu’udar projetu boot ida ne’ebé ho orgullozu ba Timor Leste iha periódu ukun-rasik-an, tanba kabu fibra ótika ne’e sei fasilita internet ba sidadaun tomak iha área rural to’o nível nasionál, no posibilidade ba nível internasionál ho nia kualidade di’ak liu, no ho garantidu.
Iha serimónia lansamentu ne’e, Ministru Transporte no Telekomunikasaun Miguel Manatelu dehan, Ministériu ne’ebé nia lídera halo ona aprezentasaun ba ba Konsellu Ministru kona-ba prosesu aprezentasaun nian.
“Iha Konsellu Ministru dia 5 Juñu ne’e, halo aprezentasaun ba prosesu konstrusaun, liu-liu ba faze ikus nian. Iha faze ikus nian ne’e, iha atividade ida mak atu fó naran Éroi das Pátria ba repitadores nian”, governante ne’e ko’alia ba jornalista sira, iha Portu Dili, Sábadu (22062024).
Governante ne’e esplika liu-tán katak, governu sei halo teste no konekta kabu ida iha roo laran ba sentru ida iha área Bebonuk, Dili, nune’e bele halo ona instalasaun tuir tempu ne’ebé deside. Tanba tuir governante ne’e katak, antes tinan ne’e remata, prosesu instalasaun ba liña Internet prepara ona.
“Atividade ida, iha loron 24 fulan Juñu, iha Bebonuk, atu halo koneksaun, konekta kabu ida roo laran ba ona iha Bebonuk. 24 fulan-Juñu kuandu konekta ona, sira hahú halo ona instalasaun”.
“Tuir planu, kuandu konekta iha loron 1 fulan-Agostu, entaun sira sei koko, tanba ne’e mak Ha’u sempre ko’alia bebeik, antes tinan ne’e remata, ita nia internet preparadu”.
Relasiona ho preokupasaun kona-ba impaktu ba ambiente iha tasi okos, governante ne’e haktuir, fiu ne’ebé sei dada hosi tasi okos ho nia medida la boot.
“Fiu ne’e ninia medida ne’e la boot. Kualker dezenvolvimentu sempre iha ninia impaktu, maibé la iha Timoroan ida atu estraga nasaun”, Miguel Manetelu esplika.
Istória Saudoza Maria Tapo
Saudoso Maria Tapo, feto ida mai hosi suku Tapo, postu Bobonaro, munisípiu Bobonaro, envolve iha asaun kontra infiltrasaun militarizmu Indonézia iha liña fronteira antes Indonézia invade iha loron 7 fulan-Dezembru tinan 1975.
Hanesan feto analfabeta ida, Maria Tapo la tauk sai funu na’in ida bainhira nia haree militár Indonézia hahú tama liña fronteira Timor Leste.
Iha loron 3 fulan-Novembro tinan 1975, Maria Tapo lori hahan ba ninia kaben Siga Mau ne’ebé halo vijilansia iha liña de fogo, iha abrigu. Bainhira nia kaben han hela iha abrigo laran, teki-teki inimigu sira avansa hodi tiru malu ho FALINTIL. Maria Tapo nia kaben Siga Mau mos mate. Haree ne’e, Maria Tapo ho aten brani, kaer duni nia kaben ninia kilat hodi tiru hasoru inimigu, nune’e inimigu tiru makaas teb-tebes, kona nia no halo nia mate kedas iha liña de fogo.
Hafoin nia mate, ninia feto maluk seluk ne’ebe lao hamutuk haruka kedas lia menon ida ba Komite Sentral Fretilin (CCF) dehan hanesan ne’e “Ami feto Tapo sei la rende, ami sei funu to’o ami nia ran turuk ikus liu nian”.
Ikus mai iha tinan 1977, Diresaun Komité Sentral Fretilin promove loron tolu (3) fulan-Novembru hanesan loron Nasional ba feto Timor Leste. Hahú hosi tinan ida ne’e, Organizasaun Popular Mulher de Timor (OPMT) komemora kedas ona loron 3 fulan-Novembru ne’e iha tempu rezisténsia no mos iha klandestinidade nia laran hanesan loron nasionál feto nian hodi fo ónra no glória ba eroí hotu-hotu Timor Leste nian.
Editór Testu : Amito Qonusere Araújo
loading="lazy" />