G-NEWS (Dili) — Asaun husi Polísia munisípiu Dili kaptura estudante lubuk ida iha kampus Universidade Nasionál Timor Leste (UNTL) uza kilat, hamosu preokupasaun no protestu maka’as husi estudante no sosiedade sivil. Akontesementu ne’e akontese kuarta-feira (12122024) lorokraik ne’e, bainhira polisia tama ba kampus no kaptura estudante balun. Insidente ida-ne’e hamosu tensaun entre estudante sira ne’ebé sente katak asaun ida-ne’e sai ameasa ida ba liberdade akadémika no sira nia direitu nu’udar rezidente kampus nian.
Tuir sasin sira, haree polísia sira tama iha kampus ho kilat, ne’ebé halo estudante sira nia tauk sai aat liután. Estudante sira ne’ebé asiste insidente ne’e deklara katak prezensa polísia ho kilat iha ambiente akadémiku hanesan forma intimidasaun ne’ebé la aseitavel. Sira konsidera asaun ne’e hanesan violasaun ba prinsípiu liberdade aprendizajen no direitu atu hato’o opiniaun iha espasu públiku.
Eis Diretór Asosiasaun HAK Manuel Monteiro ko’alia ba G-NEWS, kuarta-feira (12122024) Manuel Monteiro konta aktus Polísia Munisípiu Dili nian, ne’ebé tama kampus UNTL hodi halo kapturasaun ba estudante sira.
Nia esklarese, situasaun ne’e akontese, tanba ema ne’ebé halo komunikasaun ba PNTL hodi atua situasaun ne’e, konsidera nu’udar ditador.
“PNTL tama kampus, tamba hetan kontaktu. Ema ida kontaktu ne’e mak la hatene prinsipiu otonomia kampus, la hatene dialogu, la hatene demokrasia no ema ne’e, ditador”, Manuel Monteiro esklarese.
Manuel Monteiro esplika tán katak, autoridade seguransa kontra ona Liberdade espresaun sidadaun sira nian, liu-liu estudante akadémiku sira.
“Sim, Kontra Estudante sira nia diretu ba liberdade espresaun”, Eis Diretór Asosiasaun HAK ne’e afirma.
“Dialogu. Laos uza Forsa. Basa, ita moris iha Estadu ida ne’ebe tane as prinsipiu direitus Umanus, lei no demokrasia” Manuel Monteiro klarifika. Tanba ne’e nia rekomenda ba autoridade PNTL katak, tenki atua kazu ruma kontinua kaer ba prinsipiu Diretus Umanus, ba sa PNTL mak garantor Direitus Umanus. No hatudu profisionalizmu iha atuasaun. Ho halo observasaun uluk, iha terenu liu husi unidade intelejen, tanba ha’u hatene, intelijen iha kampus mós iha”.
Nune’e mós, Manuel Monteiro, husu ba Estudante, tenki kontinua tane as almamater sivitas akademiku nian. Ho halo asaun pasifiku sein violentu. Nune’e, autonomia kampus, bele morin fila fali, no husu atu halo asaun ho organizadu, disiplina, orientadu no unidade.
Estudante sira iha UNTL la aseita kona-ba atuasaun PNTL nian ne’e. Estudante ida ne’ebé involve iha protestu ne’e hateten, “Ami kontra maka’as asaun ne’e. Kampus tenke sai fatin seguru ba diskusaun no aprendizajen. Prezensa polísia ho kilat loloos kria tauk no deskonfortu iha ita-nia leet. Ida-ne’e klaru ameasa ba liberdade akadémika.”
Estudante ida seluk hatutan tan, “Sekarik kampus la seguru ona, oinsa ita bele dezenvolve nudar individual? Ami ezije esplikasaun ba razaun kapturasaun ida ne’e. Polisia tenki responsabiliza ba asaun demaziadu ida ne’e, ne’ebe klaru viola ita nia direitu hanesan estudante.”
Ida-ne’e hanesan atake ida ba integridade kampus nian nu’udar instituisaun edukasionál ne’ebé tuir loloos autonomia. Asaun ida-ne’e sei kria de’it tauk no hamate espíritu pensamentu krítiku iha estudante sira-nia leet.
To’o agora, polísia Dili seidauk fó deklarasaun ofisiál relasiona ho razaun kapturasaun no uza kilat iha akontesimentu ne’e. Maski nune’e, akontesimentu ne’e hamosu protestu entre estudante no públiku, ho barak mak ezije atu autoridade sira fó esplikasaun ne’ebé transparente no respeita estudante sira-nia direitu atu estuda no espresa sira-nia opiniaun lahó tauk ba intimidasaun.
Editór Testu: Amito Qonusere Araújo
loading="lazy" />