Diskursu ofisial Tenente-Jenerál Falur Rate Laek komemora tinan 24 transforma FALINTIL ba F—FDTL

banner 120x600
62 Views

G—NEWS (DILI) — Exelénsia Señor Prezidente Repúblika no Komandante Supremu F-FDTL, Dr. José Ramos-Horta, konvidadus onradu sira.

Ita-Boot nia prezensa iha serimónia militár boot sempre sai hanesan onra no orgullu ne’ebé distintu no sai hanesan fatór motivasaun ba militár sira. Ita-Boot mak Komandante Supremu Forsa Armada, no iha sentidu ida-ne’e, Forsa Armada, aleinde respeitu no sentidu dixiplina no solidariedade ba sira-nia Komandante, hein katak husi Prezidente Repúblika apoia ba asuntu sira iha área Defeza no Seguransa nian, hatene katak ita boot-nia koñesimentu, esperiénsia, sensibilidade no influénsia bele ajuda rezolve situasaun F-FDTL balun, nune’e mós kontribui ba hametin kapasidade Forsa Armada nian hodi kumpre sira-nia misaun. Bem-vindu dala ida tan mai Kuartel Jenerál F-FDTL.

banner 325x300

Tinan 24 (rua-nulu-resin-hat) ona, gloriozu FALINTIL, hafoin períodu naruk luta ba libertasaun nasionál tuir prosesu ne’ebé inklui kolaborasaun husi misaun Nasoins Unidas iha tempu ne’ebá iha Timor-Leste, ho partisipasaun husi nasaun belun balun no ho orientasaun husi lideransa polítika no militár sira Timór-Leste nian, hetan transformasaun ba forsa armada ida ne’ebé sai baze ba forsa konvensionál, profisionál, ba defeza territóriu nasionál no ninia povu hasoru ameasa esterna, hodi afirma no garante soberania nasionál, hodi kontribui ba konstrusaun Estadu foun.

Ohin, nu’udar ita selebra loron ida-ne’e, ita hanoin no fó omenajen ba antigu kombatente FALINTIL sira hotu, ne’ebé fó buat hotu atu ohin loron ita sai povu ida ne’ebé livre no independente. Ita mós fó omenajen ba militár sira hotu ne’ebé  halo parte iha FALINTIL-FDTL dezde inísiu, nu’udar ofisiál, sarjentu no soldadu sira, kontribui maka’as, ho sira-nia esperiénsia no sakrifísiu iha tinan naruk, nu’udar ezemplu dedikasaun ba pátria, abnegasaun, aten-barani, sentidu misaun ne’ebé kle’an no objetivu sira ne’ebé atu alkansa, kontribui ho desizivu ba konsolidasaun no dezenvolvimentu F-FDTL nian, maibé liuliu sira kontribui ona ba garantia seguransa nasionál, trankuilidade no estabilidade. Kompete ba ita atu fó onra no perpetua valór nasionál sira no valór sira FALINTIL nian ne’ebé hatutan mai ita.

Iha momentu ida-ne’e, ita labele haluha atu hato’o ita-nia agradesimentu no rekoñesimentu ba komandante sira uluk, ne’ebé ho sira-nia lideransa ezemplár, karizmátiku, sensibilidade aas no sentidu ne’ebé sira transmite no implementa, fó dalan ba dezenvolvimentu ne’ebé konsistente no, liuliu, mantein konfiansa populasaun nian iha nia forsa armada, liuliu iha tempu turbulentu ne’ebé ita tenke ultrapasa.

Atu komemora no fó onra ba ita-nia esforsu no dedikasaun tomak iha tinan hirak nia laran, Inaugura ona iha Metinaru ita nia Salaun Memoriál iha loron rua liubá. Memoriál ida ne’ebé fó omenajen ba ita-nia bei’ala sira, ita-nia líder sira no ita-nia jornada harii Nasaun.

Sei konta istória kona-ba oinsá sira ultrapasa adversidade hodi harii Timor-Leste ida ne’ebé forte, unidu no independente; oinsá sira lori povu liu husi funu sira ne’ebé tuituir malu no oinsá sira harii nasaun ida bazeia ba valór no ideál sira ne’ebé enkarna iha Juramentu, hodi lori Timor-Leste ne’ebé ita haree ohin loron.

Espasu ida ne’e sei sai hanesan ilustrasaun, rekuperasaun no sensibilizasaun ba ita-nia identidade nu’udar sidadaun, liuliu nu’udar pesoál militár hodi fó onra ba juramentu atu serví Pátria no tau interese nasionál aas liu interese pesoál sira. Fatin ida ne’ebe sei sai hanesan laboratóriu loloos ba harii konxiénsia kona-ba servisu ho lealdade no maturidade atu komanda Forsas Armadas.

Esforsu sira-ne’e hotu atu afirma katak ita-nia rai-lulik iha domin nia morin no iha dame nia mahon. Ita-nia rai-lulik mak rai toleránsia no amizade nian. Ita-nia rai-lulik maka rai ne’ebé loro-matan mosu, iha ne’ebé buat hotu bele haree no buat hotu hatene!

Ita sei dook husi saida maka ita hakarak atu atinji. Dezafiu atuál sira, liuliu iha área defeza no seguransa, barak, oioin, volátil no imprevizível. Garante paz no seguransa ezije nasaun sira atu preokupa ho dezenvolve sira-nia kapasidade hodi garantia sira-nia defeza no seguransa ba sira-nia populasaun sira.

Ita la mesak iha komunidade internasionál. Aleinde preokupasaun sira kona-ba seguransa, iha nível rejionál no globál, ne’ebé ita fahe no ne’ebé ita mós iha responsabilidade atu garante, ita halo parte iha organizasaun internasionál sira, ho ne’ebé ita halo kompromisu sira ne’ebé ita tenke kumpre.

Ita nia misaun inklui kapasidade atu responde no fó apoiu, iha situasaun emerjénsia ka krize ne’ebé kauza husi efeitu mudansa klimátika ka pandemia ba forsa seguransa no protesaun sivíl sira seluk no servisu ba populasaun sira.

Apoiu ba populasaun sivíl, buka atu hadi’ak sira-nia kondisaun bázika moris nian, integra iha orientasaun polítika Estadu nian, ne’e mós misaun ida ne’ebé ita tenke preparadu no kapasitadu.

Iha tinan ikus ne’e, ita hala’o ona asaun oioin ne’ebé tuir saida maka hatete ona iha leten. Ita partisipa tomak no apoia realizasaun eventu nasionál boot sira, ne’ebé ita destaka Sua Santidade Papa Francisco nia vizita, ita apoia instituisaun sira seluk iha apoiu ba populasaun ka iha apoiu ba implementasaun asaun sira ne’ebé ho objetivu atu hadi’a kondisaun moris.

Ita hala’o ezersísiu oioin, internalmente no mós ho parseiru internasionál sira, ne’ebé tulun atu hasa’e kapasidade ita-nia rekursu umanu, maibé ne’ebé mós serve atu projeta imajen esterna F-FDTL nian no ita-nia rain nian. Ita partisipa beibeik iha enkontru no semináriu oioin ho nasaun sira ASEAN nian, hanesan partisipante ativu iha enkontru no ezersísiu sira iha ámbitu CPLP nian, ita hametin ita-nia kooperasaun bilaterál ho nasaun belun balun, sempre ho objetivu atu partisipa iha esforsu koletivu ba seguransa rejionál no globál.

Tanba razaun sira-ne’e hotu, ita konsidera situasaun iha área balun sei krítiku, hanesan ekipamentu oioin ne’ebé presiza atu iha, maske gradualmente, ne’ebé ita destaka meiu-naval sira ne’ebé garante  kapasidade ba vijilánsia, kontrolu no inspesaun ba ita-nia espasu marítimu.

Infra-estrutura, ne’ebé aleinde presiza esforsu manutensaun ne’ebé boot, sei la sufisiente nafatin atu hadi’a kondisaun moris pesoál militár sira-nian, hanesan apoiu médiku no sosiál, hela-fatin no kondisaun saláriu.

Kona-ba kooperasaun internasionál, iha tinan ikus ne’e, ita kontinua asaun kooperasaun bilaterál ho nasaun oioin, ne’ebé balun hamutuk ho ita durante ita nia jornada tinan 24 (rua-nulu-resin-hat). Asaun sira ne’e halo  posibilidade atu hametin kapasidade ita-nia rekursu umanu, partikularmente iha atividade formasaun nian, tantu iha Timor-Leste no mós iha rai-li’ur.

Nune’e, ita destaka iha-ne’e apoiu husi kooperasaun Portugál no ninia Forsa Armada, ne’ebé materializa iha formasaun elementu sira  ba Autoridade Marítima, iha formasaun ba pesoál militár barak iha espesialidade Komandu, reforsu ba ensinu portugés, liuliu iha formasaun ba formadór lokál sira ne’ebé sei permite estensaun ba ensinu lian portugés ba komponente sira no ba pesoál militár barak liután no liuliu, ho satisfasaun boot mak ha’u destaka formasaun ba ofisiál na’in rua dahuluk ho grau lisensiatura iha siénsia militár, iha Infantaria no iha Administrasaun Militár, ne’ebé kompleta formasaun akadémika ezijente iha Akademia Militár iha Portugál. Kooperasaun sira seluk hanesan ho Austrália, Xina, Japaun, Estadus Unidus America, Brazil, Nova Zelandia, Indonesia, no seluk tan permite ona ita la’ós de’it atu hadi’a ita-nia rekursu umanu maibé mós atu hakmaan no hadi’a infraestrutura iha nível ekipamentu balun.

Internalmente, ita halo esforsu atu hakbesik ita nia Forsa Armada ba ita nia populasaun, liu husi kooperasaun sivíl-militár no asaun psikososiál, tanba ita fiar katak koezaun sosiál mós asosiadu ho kapitál sosiál – konjuntu ida husi valór étiku, morál no kulturál sira ne’ebé, hanesan forsa magnétika, mantein komunidade sira hamutuk iha tempu prosperidade ka adversidade estremu.

Ba Ofisiais, Sarjentus, no Soldadus iha F-FDTL,

Ita-nia instituisaun hetan respeitu husi populasaun, la’ós de’it tanba FALINTIL nia pasadu maibé mós tanba asaun pozitivu ne’ebé ita hala’o durante tinan hirak ikus ne’e.

Pesoál militár sira hetan observasaun loroloron ba sira ida-idak nia asaun no atuasaun afeta imajen instituisaun nian iha dalan pozitivu ka, liuliu, negativu. Dixiplina maka baze ba ita nia instituisaun, hamutuk ho Lealdade, Kamaradajen no fiar ba knaar no valór militár sira.

Ohin, militár balun sei hetan promosaun ka graduasaun. Aleinde valorizasaun pesoál, responsabilidade ne’ebé asosiadu ho pozisaun ida-idak maka tenke sai preokupasaun prinsipál ba pesoál militár sira ne’ebé hetan promosaun. Lidera mak influensia ema, lori ema atu hatene  importansia husi asaun ba ema ida-idak nian hodi kumpri misaun no harii unidade. Lideransa ne’ebé di’ak hatudu liu husi ezemplu, respeitu ba subordinadu sira, ho komunikasaun klaru kona-ba objetivu sira ne’ebé atu alkansa.

Iha tinan kotuk ita haree ona realizasaun pozitivu barak tanba ita-boot sira hotu nia esforsu no kompromisu, dala barak ho sakrifísiu boot tebes. Susesu ne’ebé hetan ne’e ita-boot sira hotu nian. Valór no sasin ne’ebé FALINTIL gloriozu sira hatutan mai ita hetan onra hodi kumpre ho ezemplár, loron-loron, knaar militár no Valór sira FALINTIL-FDTL nian.

Lealdade ba povu, governu, komandante sira no maluk soldadu sira; Korajen hasoru adversidade no konviksaun morál ba ita-nia misaun. Inisiativa, iha ámbitu respeitu ba lei no orientasaun superiór sira, respeitu ba povu, kompañeiru sira, superiór no subordinadu sira.

Ha’u konklui hodi dehan katak servisus sentrais sira tenke tau iha atensaun ita-nia militar sira iha situasaun moras agravadu, atu nune’e bele aselera prosesu administrativu hodi atende di’ak liután. Alimentasaun iha kompleksu militár hotu-hotu tenke hadi’a atu asegura katak ita-nia militar sira sempre operasionál no disponivel ba knaar.

Ha’u hakarak konklui hodi dehan katak servisu sentrál sira tenke ho loloos konsidera ita-nia militar sira iha situasaun moras agravadu, atu nune’e bele aselera prosesu administrativu hodi atende sira di’ak liután. Alimentasaun sira iha kompleksu militár hotu-hotu tenke hadi’a atu asegura katak ita-nia militar sira sempre operasionál no disponivel ba knaar.

Ha’u apela ba komandante sira atu dezenvolve asaun komandu no kontrola atu nune’e ita-nia soldadu sira komporta ho loloos iha sosiedade atu hetan respeitu.

Obrigado barak ba ita boot sira hotu nia atensaun!

relavante