G-NEWS (DILI) — Loron Mundiál ba Klamar hotu, ne’ebé selebra iha loron 2 fulan-Novembru, nu’udar momentu reflesaun no reverénsia nian iha tradisaun katólika. Iha loron ida-ne’e, sarani Katóliku sira hanoin hikas sira nia maluk sira ne’ebé mate ona nia klamar, hodi reza ba sira atu hetan perdaun no grasa hosi Maromak.
Selebrasaun ne’e hahú ho liturjia espesiál ne’ebé foka liu ba orasaun no misa ba matebian sira, iha-ne’ebé kongregasaun oferese Eukaristia nu’udar forma apoiu espirituál ba klamar sira ne’ebé sei iha purgatóriu. Devotu sira dala barak vizita semitériu, hamoos rate, no sunu lilin sira nu’udar símbolu esperansa nian ba Kristu nia naroman ne’ebé fó naroman ba nakukun mate nian.
Loron Mundiál Klamar nian mós konvida atu reflete kona-ba ita-nia moris rasik, komprende oinsá klamar ida-idak iha folin, no realiza importánsia atu apoia malu iha fiar. Ida-ne’e maka tempu ida iha-ne’ebé ema sira hamutuk iha orasaun, hodi fó hanoin mai ita katak Maromak nia domin ultrapasa limite sira moris no mate nian. Ho fuan ne’ebé nakonu ho domin, ita harohan atu klamar hotu, liuliu ita-nia doben sira, bele hetan dame no ksolok rohan-laek iha Nia prezensa.
Selebrasaun ne’e hanesan kontinuasaun husi Loron Santu Tomak nian ne’ebé selebra iha loron 1 fulan-Novembru, iha ne’ebé sarani Katólika sira selebra santu no santu sira hotu ne’ebé Igreja rekoñese. Enkuantu Loron Santu sira hotu foka ba sira ne’ebé maka to’o ona lalehan, Loron Mundiál Klamar nian fó atensaun espesiál ba klamar sira ne’ebé sei iha purgatóriu, ne’ebé presiza ita-nia orasaun no apoiu.
Sidadaun ida, Carlos Espirito Santo, hela iha Becora, ne’ebé vizita semetériu Becusi, espresa nia sentimentu kona-ba loron finadu.
“Tuir ha’u nia hanoin, loron finadu ne’e, loron importante ba ita ema sarani Katóliku, no tuir ita nia kultura, iha loron ne’e, ita ba vizita matebian sira nia rate, hodi halo orasaun ba sira, atu sira nia klamar bele hetan naroman iha reinu-Lalehan”, Carlos ko’alia ba G-NEWs, sábadu (02112024), iha Semetériu Becusi.
“Ne’e ita nia kustume ona, ita sira ne’ebé sei moris, iha obrigasaun atu halo orasaun ba ita nia matebian sira, atu nune’e sira bele tulun fali ita sira ne’ebé moris, nune’e ita labele hetan moras ka isin manas ruma. Tanba ita nia fiar, ita iha obrigasaun atu halo ida ne’e, katak, tenke mai sunu lilin, tau aifunan nu’udar sinal domin hosi ita ne’ebé sei moris, ba família matebian sira”, Carlos ko’alia.
Iha fatin hanesan, Felicidade do Rosario Goncalves, ko’alia mós ba G-NEWS katak, loron matebian ne’e nu’udar loron atu halo orasaun ba matebian sira ne’ebé mate ona, atu bele hetan naroman iha Maromak nia kadunan santu.
Tuir nia, loron finadu nu’udar loron ne’ebé sarani Katóliku iha mundu, liu-liu Timor Leste selebra tuir fiar no kultura ne’ebé iha.
“Ohin ha’u mai, atu sunu lilin no tau aifunan ba família matebian sira ne’ebé Nai Maromak bolu ona iha nia kadunan santu, atu nune’e sira bele hetan naroman iha reinu lalehan”, Felicidade do Rosario Goncalves, ko’alia ba G-NEWS, iha semetériu Becusi.
“Liu husi loron finadu ida ne’e, ita husu ba sarani Katóliku hotu iha Timor laran tomak, atu selebra loron ne’e ho hakmatek. Ha’u nia oan joven sira, kuandu hemu tua, tenke hatene an, labele hemu tua, lanu, halo fali problema iha Santa Kruz. Ida ne’e hahalok la di’ak, no ita la valoriza matebian sira ne’ebé sai mahein ba ita nia moris loron-loron nian. Matebian sira la presiza aihan ka aifunan ne’ebé rebo-rebo, maibé sira presiza ita nia orasaun. lilin no aifunan nu’udar simbolu de’it, maibé orasaun mak importante”, Felicidade ko’alia.
Teolojia Purgatóriu nian
Purgatóriu mak hanorin Katóliku ida ne’ebé hateten katak iha estadu hamoos nian ba matebian sira nia klamar, ne’ebé tenke hamoos nafatin husi sala ki’ik sira molok tama ba Lalehan. Iha hanorin ida-ne’e, purgatóriu la’ós fatin kastigu nian, maibé prosesu hamoos nian ne’ebé nakonu ho domin. Ema Katóliku sira fiar katak liuhusi orasaun, misa, no karidade ne’ebé oferese ba matebian sira, ita bele tulun sira iha sira nia viajen ba salvasaun.
Prátika no Tradisaun
Iha Loron Mundiál Klamar Hotu nian ka koñesidu ho loron matebian ka loron Finadu, sarani Katólika sira hala’o prátika oioin ne’ebé iha signifikadu kle’an:
- Orasaun no misa: Ema halo misa espesiál ba matebian sira, iha-ne’ebé sira reza no hasa’e Eukaristia ba klamar sira ne’ebé presiza. Iha orasaun ne’e, sira husu Maromak nia mizerikórdia atu perdua klamar doben nia salan.
- Vizita Semitériu: Ema Katóliku barak vizita matebian sira-nia rate, hamoos rate, no sunu lilin. Lilin simboliza Kristu nia naroman ne’ebé haroman nakukun mate nian no fó esperansa moris-hi’as nian.
- Sunu Lilin no Oferese Ai-funan: Dala barak tau lilin no ai-funan iha rate nu’udar sinál ida atu hanoin no respeitu. Neʼe mós simboliza esperansa katak espíritu sira-neʼe sei simu Maromak nia naroman no domin.
- Orasaun Rozáriu: Sarani Katóliku balun reza rozáriu ba matebian, hodi fó hanoin ba sira kona-ba Na’i-Feto nia domin ne’ebé sempre harohan ba umanidade.
Signifikadu Espirituál
Loron Mundiál Klamar nian la’ós de’it atu hanoin hikas ema sira ne’ebé mate ona, maibé sai mós momentu reflesaun ida ba sarani Katólika sira kona-ba moris, mate no esperansa moris-hi’as nian. Ida-ne’e fó hanoin mai ita kona-ba frajilidade moris nian no importánsia ita-nia relasaun ho Maromak no ba malu.
Liuhusi orasaun no hahalok domin nian, ita partisipa iha obra boot liu salvasaun nian. Loron ida-ne’e konvida ema atu hakle’an sira-nia fiar no hametin sira-nia kompromisu ba moris fiar nian, enkuantu nafatin iha esperansa iha Maromak nia promesa kona-ba moris rohan-laek.
Nune’e, Loron Mundiál Klamar nian la’ós de’it rituál ida, maibé nu’udar bolu ida atu hadomi no apoia malu iha viajen fiar nian, tantu sira ne’ebé sei moris no sira ne’ebé mate ona. Ida-ne’e hanesan lembransa ida katak ita hotu halo parte iha komunidade fiar nian ne’ebé boot liu, iha ne’ebé klamar ida-idak iha folin no merese ita-nia domin no kuidadu.
Editór Testu : Amito Qonusere Araújo
loading="lazy" />