G-NEWS (ISTÓRIA BADAK) — Iha nasaun ne’ebé hetan krize polítika, jornalista ida naran Ameta (la’ós naran loos) sente nia iha dalan kruzamentu. Desde fulan hirak ikus ne’e, governu ne’ebé iha poder foti medida represivu ne’ebé aumenta ba beibeik hasoru liberdade espresaun. Relatóriu sira hosi mídia ne’ebé la tuir narrativa ofisiál iha tendénsia atu lakon, hetan sensura, ka jornalista ne’ebé hakerek lakon lahó vestíjiu.
Ameta servisu iha jornal ki’ik ida ne’ebé ladún popular hanesan media boot sira, maibé tenta nafatin atu mantein integridade hodi hato’o faktu. Nia fiar katak notísia ne’ebé nia hakerek bele lori mudansa, maski ida-ne’e uitoan de’it. Maibé, hafoin hakerek ba tempu naruk kona-ba irregularidade ne’ebé akontese iha governu nia sorin, nia hahú sente presaun maka’as ba beibeik.
Autoridade sempre tau matan ba nia hakerek. Iha kalan ida, notísia aat mosu: jornál nia editór hetan konvokasaun ba enkontru taka ida ho ofisiál aas governu nian.
Ameta la hatene ho serteza saida maka sei akontese, maibé nia sente hanesan buat boot ruma atu muda. Iha enkontru ne’ebá, ofisiál governu ida halo oferta ida ne’ebé susar atu rekuza: “Ami bele fó asesu ba informasaun eskluzivu, maibé ho kondisaun ida—ita-boot nia relatóriu tenke tuir ami nia narrativa ne’ebé ami hakarak. Lia-loos bele varia, loos ka lae?”
Ameta sente dadur. Oinsá nia bele sakrifika lia-loos atu hetan asesu ne’ebé boot liután? Maibé, nia hatene katak se nia rekuza oferta neʼe, ninia kareira bele ramata iha kalan neʼe kedas.
Kalan depois enkontru, Ameta la’o mesak iha dalan ne’ebé hakmatek. Nia hanoin no fuan nakonu ho dúvida. Nia lembra konversa ida ho nia aman, eis-ativista ida ne’ebé agora moris iha ezíliu tanba diferensa ho governu. Ninia aman sempre dehan, “Se ó labele hamriik iha lia-loos, ó sei monu ba bosok ida ne’ebé boot liután.”
Ameta loke nia telemovel no buka nota ki’ik ne’ebé nia hakerek beibeik hodi fó hanoin ba nia-an kona-ba prinsípiu báziku ne’ebé nia kaer metin. “Lia-loos mak naroman, maski dalaruma todan no halo tauk. Maibé, iha nakukun mundu ne’ebé nakonu ho bosok, lia-loos nafatin mesak ne’ebé bele orienta ita.”
Nia realiza katak maski opsaun atu tuir diretiva governu nian bele fó seguransa ba nia, nia labele sakrifika nia integridade no responsabilidade nu’udar jornalista. Iha mundu ne’ebé nakonu ho lia bosok, jornalista nia knaar mak atu sai guarda ba lia-loos, la’ós tuir de’it tendénsia.
Iha loron tuir mai, Ameta foti desizaun atu hakerek relatóriu ida kona-ba opresaun ne’ebé akontese iha rai-laran—lahó kompromisu. Nia hatene katak artigu ne’e sei lori perigu boot, maibé nia mós hatene katak se nia la hakerek, nia sei moris iha ta’uk no bosok nia mahon ne’ebé aumenta beibeik.
Relatóriu ne’e publika ona, no maski nia kolega barak mak ta’uk atu halo tuir, balun komesa ko’alia sai. Rumor kona-ba abuzu podér nian hahú namkari. Maski laiha mudansa instantanea, Ameta sente katak pelumenus nia hahú ona buat ruma ne’ebé boot liu duké nia an rasik. Lia-loos, maski dala barak taka metin iha kalohan, bele hetan nafatin se ema ruma brani buka no fó sai.
Iha loron hirak tuir mai, Ameta la hatene se nia sei seguru, ka se governu sei kontra nia. Maibé, buat ida maka serteza: nia sei nunka bele moris hodi taka lia-loos. Lia-loos, maski perigozu, buat ida ne’ebé tenke guarda. Tanba lahó lia-loos, saida maka hela iha mundu ne’e maibé bosok ne’ebé taka buat hotu ne’ebé loos?
Ikusmai, Ameta hatene katak maski situasaun polítika iha nia sorin parese imparsiál, nia hili atu serbí buat ruma ne’ebé aas liu—lia-loos.
Redasaun G-NEWS
loading="lazy" />