G-NEWS (DILI) — Iha knua ki’ik ida ne’ebé hale’u ho ai-laran no mota, iha ne’ebá moris avó ida naran avó Siti. Avó Siti maka figura ida ne’ebé domin no sempre serbisu maka’as ba nia bei-oan feto, Rina, ne’ebé agora hela ho nia. Rina labarik ida ne’ebé ksolok no kontente, maibé nia moris muda bainhira nia aman no inan halo migrasaun ba sidade boot hodi buka serbisu ne’ebé di’ak liu. Sira hosik hela Rina iha ninia avó-feto nia tau matan, ho esperansa katak avó-feto Siti bele fó buat neʼebé diʼak liu ba ninia bei-oan feto.
Avó Siti hadeer kada dadeer molok loro-matan mosu. Nia halibur ai-horis sira hosi nia to’os ki’ik, hafoin ba merkadu hodi fa’an nia produtu agríkola sira. Ho rendimentu ne’ebé nia hetan, avó Siti sei sosa fos no nesesidade lor-loron nian. Maski idade ferik ona, Avó Siti nunka keixa. Nia hatene katak Rina depende duni ba nia.
Kada lokraik, avó Siti hanorin Rina lee no hakerek. Rina haksolok tebes atu estuda, maibé dala ruma nia sente mesamesak. Nia saudades nia aman no inan, ne’ebé dalaruma nia bele kontaktu de’it liuhosi telefone. Haree nia bei-oan ne’ebé triste, Avó Siti koko fó korajen no istória furak sira kona-ba nia infánsia hodi halo Rina hamnasa.
Iha situasaun sira-ne’e hotu, moris iha knua la’ós sempre fásil. Dalaruma, tempu aat halo sira-nia kolleita menus, no avó Siti nia rendimentu menus. Maski nune’e, avó Siti nunka hosik nia bei-oan iha esperiénsia kona-ba servisu hodi enfrenta difikuldade ne’ebé sira hasoru. Nia luta maka’as, halo saida de’it maka nia bele, hosi suku to’o tunu dosi ruma hodi fa’an.
Iha kalan ida, bainhira avó Siti fila hosi merkadu, nia sente kole no moras. Maibé, nia nafatin hamnasa ba Rina, hodi koko atu taka nia situasaun saúde ne’ebé nia enfrenta. “Avó, ita-boot la deskansa?” Rina husu ho preokupasaun. “Ha’u di’ak hela, doben,” hatán avó Siti hodi basa Rina nia fuuk. Maibé, iha avó Siti nia fuan, nia hatene katak tempu sei la kleur atu husik rai ne’ebé sira sama, iha knua ida ne’ebé sira horik ba.
Fulan balu liu tiha, avó Siti nia kondisaun saúde sai aat liután. Nia hahú iha difikuldade atu movimenta no dalaruma labele toba ho di’ak. Rina haree mudansa ne’e ho matan nakonu ho preokupasaun, maibé Avó Siti nafatin koko atu hamnasa no fó kmaan ba nia.
Iha kalan ida, bainhira fitun sira nabilan maka’as, avó Siti toba iha kama laran, sente kole tebes. Rina tuur iha nia sorin, kaer nia avó nia liman. “Avó, ha’u hadomi ita-boot,” dehan Rina ho matan-been suli. Avó Siti hamnasa ne’ebé fraku tebes no hatán, “Avó mós hadomi ó, oan. Sempre hanoin hela de’it ó loron-loron, loos ka lae?”
Iha loron hirak tuir mai, avó Siti nia kondisaun sai aat liu tan. Rina koko tau matan ba nia avó ho laran tomak, maibé destiñu dehan oin seluk. Iha dadeer ida ne’ebé hakmatek, avó Siti dada iis ikus. Rina sente lakon ida ne’ebé klean tebes. Nia tuur iha nia avó-feto nia sorin, sente oinsá nia moris mamuk lahó prezensa hosi figura ne’ebé sempre luta ba nia.
Hafoin funeral, Rina fila ba uma, koko atu hanoin memória ksolok hotu ho nia avó-feto. Maibé, tristeza taka nia fuan. Nia deside atu kontinua nia avó-feto nia luta. Ho determinasaun ne’ebé maka’as, Rina hahú serbisu iha to’os no fa’an nia kolleita iha merkadu, maski ida-ne’e susar tebes.
Entretantu, iha mota ninin ne’ebé suli besik knua ne’e, lafaek ki’ik ida ne’ebé durante ne’e tau matan ba avó Siti no Rina nia moris buras sai lafaek boot ida. Lafaek ida-ne’e sempre sente book an ho avó-feto nia domin no sakrifísiu ba nia bei-oan. Kada vez nia haree Rina luta mesak, lafaek ne’e sente laran-susar. Nia lembra oinsá Avó Siti sempre fó hahán ba animál sira ne’ebé mai to’os.
Liutiha tempu, Rina sai adolexente ida ne’ebé forte no independente. Nia la’ós de’it kontinua nia avó-feto nia negósiu maibé mós habelar jardín ne’e hodi halo kolam ikan nian. Loron ida, bainhira Rina fó-han hela ikan, lafaek boot ida mosu iha mota ninin. Rina hakfodak maibé lafaek ne’e haree de’it hosi dook.
Hahú hosi tempu neʼebá, Rina haree beibeik lafaek neʼe, no buat neʼebé estrañu mak nia la sente taʼuk. Nia sente hanesan krokodilu ne’e hanesan símbolu ida ba nia luta, hodi fó hanoin nia avó nia domin. Rina hahú fó han lafaek, no estrañu, lafaek ne’e sai kalma no la fó susar ba nia. Hosi dook, Rina sente hanesan lafaek ne’e Avó Siti nia espíritu ne’ebé tau matan no proteje nia.
Tempu liu daudaun, no Rina sai feto ida ne’ebé independente no susesu. Nia iha jardín boot ida no ajuda labarik sira iha nia knua hetan edukasaun ne’ebé di’ak. Lafaek ne’e hela iha mota ninin, hanesan sasin nonook ba Rina nia viajen moris. Rina sempre hanoin katak buat hotu ne’ebé nia alkansa tanba avó Siti nia domin no servisu maka’as.
Bainhira Rina konta nia istória moris ba labarik sira, nia sempre subliña importánsia domin no sakrifísiu nian. No iha nia fuan, nia hatene katak nia avó, maski nia la iha ona, sei sempre hamutuk ho nia iha hakat hotu ne’ebé nia foti. Hanesan lafaek ida iha mota ninin, nia avó nia domin sei proteje no tau matan nafatin ba nia, ba nafatin.
Kumprimentus Editor G-NEWS nian
loading="lazy" />