G-NEWS (DILI) – Relasiona ho blanku ka kaderneta Passaporte Timor ne’ebé to’o oras ne’e Ministériu Justisa seidauk prepara, tanba blanku la iha ona, no posibilidade Governu sei autoriza sidadaun sira kontinua uza passaporte ne’ebé nia data validasaum liu ona hodi hala’o viajen ba rai-liur.
Eis Ministra Justisa iha Kintu Governu Konstitusioná Lúcia Lobato, ba Jornalista G-News Sexta-Feira (31032023) hateten, situasaun ida ne’e nunka atu akontese, tanba Governu iha kna’ar atu serve povu.
“Governu nia kna’ar atu serve Povu. Sidadaun ida-idak iha direitu atu viaja ba ne’ebé, inklui viaja ba rai liur ka estranjeiru. Hanesan ita hatene atu viaja ba rai liur, presiza uza passaporte no só Estadu, liu husi Ministériu Justisa mak bele emite dokumentu viagem refere. Tempu ikus ne’e ita hasoru situasaun triste ida ne’ebé livrete ka blanku passaporte esgotadu. Situasaun ida ne’e nunka bele akontese karik Governo antisipa, maibe falla”, Eis Ministra Justisa ne’e esplika.
Eis Ministra ne’e mós klarifika tán katak, karik Governu atrapalladu, tanba dalaruma sei lori tempu naruk atu simu blanku passaporte husi empreza ne’ebé produs, ho nune’e Governu tenta antisipa ho hanaruk tempu validade passaporte sira ne’ebé sidadaun sira kaer hela daudauk. Karik ida ne’e mak akontese, hein katak, Ministériu Negósiu Estranjeiru bele servisu mós atu evita katak problema bo’ot seluk bele mosu bainhira sidadaun sira viaja ba rai liur. Se lae, em vez de fasilita viagem ba ema, halo susar liu tan tanba servisu emigrasaun tasi balun normalmente regirozu tebes.
“Iha Ha’u nia tempu (2007-2012) nunka akontese, graças à Deus tamba ami tenta planeia ho diak. Ha’u hanoin katak servisu laos susar liu atu halo, importante divizaun ne’ebé toma konta emite passaportes tenke atentu atu sosa antes de passaporte esgota”, Lúcia Lobato esklarese.
Lúcia Lobato esplika tán, situasaun ne’e akontese tanba falta planeamentu, falta kontrolu no falta seriedade atu hala’o servisu, tanba ne’e Nia mós kestiona katak, situasaun ne’e Governu labele check regularmente atu evita problema ne’e mosu.
“Ha’u hanoin ita hotu sente triste tanba situasaun ne’e buat ki’ik ida maibé bele falla. Labele haluha katak sidadaun sira la simu ka hetan passaporte gratuita maibé ema hotu selu. Tinan-tinan Governu mós hetan reseitas husi emisaun passaporte. Osan laos problema, ita iha osan. Bainhira laiha planeamento diak, buat at sira hanesan ne’e bele akontese, que tuir lolo’os labele” Nia aumenta tán.
Lúcia Lobato konsidera, hanesan Nasaun moe perante Nasaun sira seluk, Sa tan ukun an tinan 20 resin ona. Tuir Nia, prestasaun servisu ki’ik hanesan ne’e mós bele falla, tanba tempu hirak liu ba kotuk timoroan barak kontente rona katak passaporte Timor Leste nian kualidade (inklui mós seguransa) as tebes, iha ne’ebé konsegue diak liu nasaun seluk iha Ázia, maibé agora triste tanba Governu rasik la konsege antisipa.
Tanba ne’e, Eis Ministra Justisa Lúcia Lobato husu Governu tenke buka dalan rezolve, iha tempu badak ba problema ne’e, alende problema passaporte, blanku ba Billete Identidade, sertidaun sira seluk mós esgotadu hotu.
“Governu saida mak hanesan ne’e. Halo nusa ita atu tama AZEAN se buat ki’ik hanesan ne’e mós iha falla, tanba Iha rai seluk, sidadaun sira iha direitu atu hatama Estadu ba tribunal husu ganti-rugi tanba viola sidadaun sira nia direitu. Iha ita nia rain, setór judisiáriu mós “moras todan” hela, possibilidade atu kesar hasoru Estado ki’ik tebes. Por ezemplu ema atu halo negósiu susar, bele estraga tan ema nia negósiu tanba labele desloka ba rai liur. Prejudika sidadaun sira nia moris, halo susar sira”, Lúcia hakotu.
Jornalista : Ekipa G-News
Editór Testu : Amito Qonusere Araújo