G-News (DILI) – Líder Nasionál Kay Rala Xanana Gusmão fó soliedariedade ba família 7 iha Suku Bekora, ne’ebé sofre desizaun husi Tribunal, ne’ebe aplika medida ho naran entrega Coisa Certa ba vítima sira.
Ho dezisaun husi Tribunál sasan husi vítima sira hasai hotu mai liur, balun iha semitériu laran ne’ebé lokaliza besik komunidade nia rezidénsia no balun naklekar iha rai.
Xanana Gusmão ne’ebé akompaña ho preokupasaun, situasaun ne’ebé vítima sira hasoru, so’e piadas ba autoridade judisiáriu.
“Labarik sira, ba estuda sai juiz, psik ba atu sobu ema nia uma arbiru. Ama sira ba tein foo han oan, sira bo’ot sai juiz, prokurador ba duni ita ki’ik sira ne’e. ” tenik Líder Nasionál Xanana Gusmão ne’ebé iha hela Fatin akontesimentu, hodi fó soliedariedade ba vitima sira.
Entretantu, rai ne’e iha tinan 1979, entrega verbalmente husi sidadaun ida ho naran Vicente Vidigal (matebian ona) ba vítima sira hodi hela no iha tinan 2013, ninia bei-oan kontesta ba tribunal, ikus mai tribunal deside entrega Coisa Certa ba família hitu ne’e.
Vitima sira suspeita katak, prosesu ne’ebe lori ba Tribunal hanesan lasu, tanba foti dadus waihira sira ho kondisaun lanu.
“Sira halo mediasaun, bolu katuas sira tuut iha ne’eba, fo ABC, hola tua, katuas sira lanu hotu, sira lahatene, ko’alia to’o lori ba Tribunal, no António Sarmento mak momentu sai advogadu iha Tribunal” hakuir
Vítima sira sente prejudikadu ho desijaun ne’e, tanba sira hela kleur ona, maibé desijaun Tribunál la favorese ba sira.
“Ami hela dezde tinan 1979 iha ne’e, iha familia hitu mak iha ne’e, sira mate barak iha ne’e” Haktuir vitima ida ne’ebé ho triste asiste medida husi Tribunál.
Okupante Rosalina Alves deklara katak, nia mos iha direitu atu hetan rai pedasuk ida, hodi hela nune’e bele hatutan moris.
“Ami la ba Kupang- Atambua, ita ne’e rai na’in hotu, nusa mak o mak na’in ami la na’in fali, ami la sai husi ne’e, rai ne;e itabran fakar ba rai Timor. Ita ne’e rai na’in hotu, rai ne’e o mak halo?” kestiona Rosalina.
Xanana Gusmão prontu luta ba lia los
Hafoin rona,vitima sira nia laran susar, Líder Nasionál Kay Rala Xanana Gusmão, to’o iha fatin no vitima sira kesar ho matan wen, sira nia susar, terus no lamentasaun kona-ba desijaun husi Tribunal.
Iha Terrenu, labarik sira balun tanis hakilar, lelir“Avo.. Avo no Xanana hasé kedas Nonok, ha’u dehan nonok, nonok” no sidadaun ne’ebé sente vitima, hakilar Viva Xanana.
Ho Laran luak no domin ba povu, Xanana deklara no fo korrajen ba vitima sira, “desijaun husi Tribunal sira sobu husi ne’e, mai oho tiha ha’u, ha’u agora hela iha ne’e, polisia oho tiha ha’u, hakoi, hakoi iha ne’e”
Líder Históriku ne’e kestiona, kapasidade autor judisiáriu no mos governu, hodi garante sidadaun sira nia direitu, nuudar na’in ba rai.
“Sira sobu uma ne’e atu halo saida, juiz ruma ka, Prokurador Jerál ruma mak halo nia hotel iha ne’e ka?. PLP dehan Partidu Liberta Povu, Liberta pronto, Fretilin nia moto dehan fo naroman ba povu, Como imi iha mahon ne’e mak duni tiha imi para hetan naroman, ha’u hela iha ne’e, ha’u la sai husi ne’e” Kontesta Xanana ba desijaun husi Tribunal.
Advogadu Manuel Tilman luta ba vitima sira nia Direitu.
Parte defeza simu notifikasaun iha Sabadu no atu exekuta domingu, maibe adia tanba fim de semana.
Nia parte mos aprezenta Segunda-Feira ne’e (31/01) ona Rekursu ba Tribunál, hodi halo embargo, tanba autoridade sobu ona uma komunide nian, bazeia ba desizaun husi juíz, tanba ne’e prosesu exekusaun trava, hodi hein desizaun final husi Tribunál Rekursu.
Relasiona ho prezensa Xanana Gusmão, advogadu hateten, Xanana defende Fraternidade Humana.
“Ohin hatama rekerimentu ba Tribunál tanba ne’e prosesuál. Maun bo’ot Xanana mai to’o iha ne’e nia foti direitu humanitariu, fraternidade humanu, ne’e duni signifika katak, sira hein lai, rai rai iha uma laran to’o desijaun Trinunal sai, tan sira hela iha rai ne’e 46 anos”
Tuir Advogadu, lei Kodigu Sivíl permite atu sidadaun ne’ebe mak okupa rai durante tinan 20 no la iha kontestasaun ruma, bele sai na’in ba rai.
“Ita ne’e tenke defende maka’as para señora sira iha Becusse na’in ba rai ne’e. tuir ita nia kodigu sivil, se sira hela ihan rai ne’e durante 20 anos, ema ida la reklama, iha tempu ne’eba, Vidigal ne’e kala okupa rai ne’e mamuk mak entrega ba sira, liu 20 anos bele sai na’in ba rai, sa tan 46 anos”
Manuel Tilman mos rekoñese katak, momentu entrega rai iha tinan 1979 la iha dokumentu komprovativu ruma, tanba ne’e presija sasin ruma, atu bele sertifika titularidade rai ne’e.
“Rai na’in ne’e fo hela ne’e ba sira, la iha dokumentu particular, nein eskritura publika, maibe fo duni rai ne’e ba sira, kleur tiha ona, lolos ne’e iha doasaun ne’e tenke iha notaria publika, maibe la iha, mak tenke arranja testemuña, hodi fó sasin katak, señora sira halo embargo ba rai ne’e, hela iha rai ne’e” tenik Manuel Tilman.
Antes ne’e, disputa rai ne’e to’o ona iha Tribunal no parte rua konkorda atu kada familia hetan dolar amerikanu rihun rua, maibe hafoin konsulta ho parte defeza konsidera katak, valor orsamentu ne’e la rasional, tanba presu rai sa’e ona.
“Uluk señora sira halo embargo, sira nia kaben mak ba tiha ona Tribunal, halo tiha ona akordu ho rai na’in katak, rai na’in atu fo 14 mil ba sira no sira atu fila ba Laklubar. Depois halo akordu iha Tribunal, tentativa konsiliasaun rai na’in fo 14 mil ba sira, 2 mil ba kada familia no sira sira ba Laklubar. Komo sira ba ha’u nia eskritoriu, hau dehan ba sira katak, rai nia folin agora bele to’o ona 200 mil, agora 14 mil ne’e la to’o” fundamenta Manuel Tilman.
Líder Nasionál Kay Rala Xanana Gusmão nafatin iha terrenu, hodi fo soliedariedade ba vitima sira no alerta ba autoridade sira, atu labele sobu komunidade nia rezidensia.
To’o informasaun ne’e hatu’un Tribunal deside trava exekusaun, maibé promete atu sobu tan iha loron hirak mai.
Editór Textu: Amito Qonusere Araújo
loading="lazy" />