G—NEWS (INTERNASIONAL) — Liu dokumentu 2000 ne’ebé relasiona ho investigasaun ba asasinatu Prezidente Amerika John F Kennedy iha loron 22 fulan Novembru tinan 1963 fó sai ona iha Kuarta (19/03).
Hanesan peritu barak prevee ona, arkivu sira ne’ebé fó sai iha sítiu ofisiál hosi Administrasaun Arkivu no Rejistu Nasionál sira EUA nian tuir Prezidente Donald Trump nia hakarak la hatán ba pergunta hotu-hotu kona-ba asasinatu JFK nian iha Dallas.
Maibé, kolesaun arkivu nian pelumenus inklui dokumentu sira ne’ebé intaktu—la’ós fraze sira ne’ebé metan ka espasu mamuk sira.
Investigasaun ida hosi governu EUA nian konklui katak Lee Harvey Oswald, eis-mariña EUA nian ne’ebé maka halai ba Uniaun Soviétika, atua mesak bainhira nia tiru ba JFK nia korrida hosi edifísiu ida.
Iha mós dokumentu sira ne’ebé fó sai informasaun sira kona-ba operasaun sekretu sira hosi Ajénsia Sentrál Intelijénsia Estadus Unidus nian ka CIA nian iha nasaun oioin durante era Funu Malirin nian, inklui Indonézia.
Iha ne’e buat importante balu atu hatene:
Lee Harvey Oswald nia kareira
Peritu balun hatete katak fó sai dokumentu sira-ne’e hanesan pasu ida ba transparénsia.
Dokumentu rihun atus resin maka uluk disponivel ba públiku, maibé balun hetan ona redasaun. Dokumentu sira seluk la fó sai, tanba preokupasaun sira seguransa nasionál nian.
Hafoin versaun ida ne’ebé kompletu liu sai disponivel, peritu sira hatete katak laiha buat ida ne’ebé maka’as iha dokumentu ne’e.
Maibé, Jefferson Morley, eis-repórter Washington Post no editór hosi blog JFK Facts, bolu lansamentu hosi dokumentu sira “notísia emosionante liu kona-ba JFK nia rejistu dezde dékada 1990.”
“Dokumentu balun ne’ebé importante tebes sai hanesan koñesimentu públiku”, nia hatete.
Dokumentu sira ne’e fó naroman liután ba vijilánsia besik hosi Ajénsia Sentrál Intelijénsia nian (CIA) ba Oswald, Morley hatete.
“Nia hanesan sujeitu ida ne’ebé iha interese boot ba CIA” kleur antes asasinatu JFK nian, nia hatete.
Philip Shenon, ne’ebé hakerek livru ida kona-ba asasinatu JFK nian iha tinan 2013, hatete ba Associated Press katak dokumentu sira ne’ebé fó sai antes ne’e fó sai detalle kona-ba viajen Oswald nian ba Sidade Méxiku iha fulan-Setembru tinan 1963, fulan sira antes asasinatu JFK nian.
CIA monitoriza hela nia iha momentu ne’ebá, Shenon hatete, hanesan sita hosi AP.
“Iha razaun atu fiar katak nia ko’alia nakloke kona-ba [nia intensaun atu] oho Kennedy iha Sidade Méxiku no ema rona nia ko’alia ida-ne’e.”
Iha memo ida ne’ebé fó sai uluk iha fulan-Abril 1975, CIA ladún loos kona-ba saida maka nia hatene bainhira Oswald iha Sidade Méxiku, AP fó sai.
CIA grava konversa telefónika tolu entre Oswald no guarda ida iha Embaixada Soviétika, nia hatete, maibé Oswald identifika nia-an iha ida de’it.
Métodu sira intelijénsia nian ne’ebé revela ona
Dokumentu lubuk ida revela Kennedy nia relasaun ho CIA molok nia mate no mós nia téknika sira halibur informasaun.
Ida-ne’e fó hanoin ida kona-ba operasaun sira intelijénsia nian durante Funu Malirin.
Memo ida ne’ebé foin redasaun revela versaun ida ne’ebé kompletu liu hosi Kennedy nia asistente Arthur Schlesinger nia nota sira.
Nota ne’e kritika CIA no nia papél iha formasaun polítika esterna.
Ida-ne’e hatudu oinsá CIA nia influénsia iha embaixada sira EUA nian, maski iha nasaun aliadu sira hanesan Fransa.
Iha nota ne’ebá, Schlesinger fó avizu ba Kennedy kona-ba CIA nia influénsia iha polítika esterna Amerikanu.
Maski la iha relasaun direta ho JFK nia asasinatu, memorandu ne’e fó sai relasaun ne’ebé maka’as entre Prezidente no CIA.
CIA kleur ona kontra atu fó sai ninia informasaun operasionál ka orsamentál, hatete hosi David Barrett, profesór hosi Universidade Villanova ne’ebé estuda kona-ba CIA no podér prezidensiál.
“Di’ak tanba governu fó sai ona dokumentu sira ne’e maski bele iha nafatin redasaun balun”, nia hatete.
Dokumentu ida fó sai kona-ba uza eskaneamentu fluoroskópiku, ne’ebé maka uza raiu-X hodi hatudu objetu ida nia laran.
Tékniku ida-ne’e dezenvolve atu detekta mikrofone subar sira ne’ebé bele uza hodi halo bug iha eskritóriu CIA nian.
Iha dokumentu seluk, CIA deskreve sistema ida hodi marka no identifika kabina telefone públiku sira ne’ebé maka uza ho segredu.
Institutu ne’e uza pintura ne’ebé maka bele haree de’it iha naroman ultravioleta nia okos.
Memo ne’e mós notavel tanba iha naran James McCord, ne’ebé ikusmai sai famozu nu’udar mane ida ne’ebé tama iha kompleksu Watergate.
Invazaun ne’e hamosu eskándalu ida ne’ebé halo Prezidente Richard Nixon monu.
Gabinete CIA iha Indonézia
Pájina ida hosi dokumentu asasinatu JFK nian kontein lista ida hosi eskritóriu segredu sira CIA nian ka “baze segredu sira” iha nasaun oioin ne’ebé maka fó sai ba públiku iha loron-kuarta (19/03).
Dokumentu ho títulu “Distribuisaun iha Kampu BD #5847” ne’e hasai iha website Administrasaun Arkivu no Rejistu Nasionál (NARA) EUA nian.
Dokumentu sira ne’e mós revela operasaun subar CIA nian iha nasaun oioin durante era Funu Malirin, inklui Indonézia.
Dokumentu ne’e hateten katak CIA nia Divizaun Far East iha eskritóriu tolu iha sidade tolu iha Indonézia, mak hanesan Jakarta, Medan, no Surabaya.
Maski nune’e, pájina ne’e la fornese detallu kona-ba operasaun CIA nian iha sidade Indonézia sira ne’e.
Aleinde Indonézia, iha Sudeste Aziátiku, CIA mós iha postu sira iha Bangkok, Kuala Lumpur, Kuching, Manila, Yangon, Saigon, Singapura, no Vientiane.
Teoria tuan sira nia mosu
Konta online oioin reklama katak dokumentu foun sira fó sai detalle foun sira kona-ba alegadu komplot hasoru Kennedy—maske balun sai públiku ona iha tinan barak nia laran.
Detallu sira ne’ebé iha kestaun inklui post viral oioin kona-ba Gary Underhill—ajente intelijénsia militár Funu Mundiál Daruak nian.
Underhill afirma katak grupu ida hosi ajente CIA nian maka iha asasinatu JFK nia kotuk.
Teoria ida-ne’e publika ho nakloke iha revista eskerda ida ho naran Ramparts iha tinan 1967. Underhill nia mate iha tinan 1964 konsidera hanesan suisídiu, maibé revista ne’e duvida.
Foto sira hosi memo pájina hitu kona-ba Underhill sai viral iha Tersa-feira (03/18)—maibé barak liu la’ós buat foun ida.
Istória ne’e diskute kleur ona iha online no memo CIA nian ne’ebé temi katak ida-ne’e fó sai ba dala uluk iha 2017.
Fraze balun de’it iha pájina ida de’it hosi memo ne’e maka la hetan ona sensura.
No importante liu, teoria ida-ne’e bazeia ba relatóriu sirkunstánsia sira no la inklui evidénsia forte ruma ne’ebé publika hafoin Underhill nia mate.
Istória ne’e hanesan de’it teoria ida hosi teoria sira ne’ebé laiha fundamentu ne’ebé sirkula hafoin dokumentu sira fó sai.
Dokumentu sira ne’ebé fó sai la hetan sensura duni ka lae?
Lei ida iha tinan 1992 ezije katak dokumentu hotu-hotu ne’ebé relasiona ho asasinatu JFK nian tenke fó sai iha tinan 25 nia laran. Maibé, lei ne’e inklui mós exesaun ida ba seguransa nasionál.
Impulsu ba transparénsia ne’ebé boot liu lori ba dokumentu balu ne’ebé fó sai periodikamente. Prezidente Trump fó sai ida-ne’e iha nia mandatu dahuluk no Prezidente Biden iha 2023.
Antes lansamentu foun, Prezidente Trump hatete katak nia husu ba nia funsionáriu sira “atu labele redata buat ida” hosi dokumentu sira.
Maibé, dokumentu sira la’ós kompletamente la hetan sensura tanba arkivu sira ne’ebé foin fó sai iha nafatin redasaun sira.
Maibé, peritu sira konkorda katak lansamentu ikus liu maka pasu ida ba oin ba transparénsia.
Jornalista JFK Files Jefferson Morley hatete katak iha nafatin dokumentu lubuk ida iha Arkivu Nasionál Estadus Unidus nian ne’ebé seidauk fó sai. Iha mós dokumentu sira ne’ebé maka CIA no FBI kaer ne’ebé maka seidauk fó sai.
Enkuantu dokumentu barak liután bele fó sai—no indísiu sira kona-ba asasinatu sira Robert F Kennedy Sr no Martin Luther King Jr nian—pergunta sira kona-ba JFK nia omisídiu sei kontinua ho serteza.
“Bainhira de’it iha asasinatu ida, sei iha debate no to’o pontu ida sei iha teoria konspirasaun nian sira,” dehan Barrett, istóriku Villanova nian.
“Ne’e sei la muda tanba dokumentu sira-ne’e ka dokumentu sira seluk.”
loading="lazy" />