Ema ho Defisiénsia Konsidera Governu Halo Diskriminasaun no Haluha sira

banner 120x600
143 Views

G-NEWS (Dili)-  Refleta ba Timor-Leste nia kontextu relasiona ho situasaun ema ne’ebe moris kondisaun hanesan defisiénsia to’o oras ne’e nafatin sai grupu ida ne’ebé mak vulneravel liu iha sosiedade Timor-Leste no hasoru diskriminasaun oin-oin iha sira nia moris tanba partisipasaun ema ho Defisiente minimu tebes iha aspetu siviku no asesibilidade ba edukasaun formasaun vokasional inklui asesibilidade ba oportunidade servisu

Liu husi konferensia emprensa ne’ebé ema ho defisiente sira halo iha edefisu OXFAM hudi laran  Segunda-Feira ne’e (21/11/2022) hodi ejiji ba governu atu aloka orsamentu ida ne’ebé adekuadu no responde ba nesesidade ema ho defisiente sira iha Timor-Leste tanba dadauk ne’e governu seidauk aloka orsamentu ida ne’ebé adekuadu atu responde ba nesesidade ema ho defisiente sira nohodi kontinua kiak no marjinalizadu  iha Sosiedade nia leet

banner 325x300

Porta voz Bruno Soares Saldanha husu ba estadu atu ministériu idak-idak bele kria asesiblidade iha idak-idak nia fatin atu nune’e bele fasilita ema ho defisiente sira no estadu Timor-Leste tenke halo investimentu orsamentu estadu ne’ebé adekuadu hodi bele responsde ba nesesidade ema ho defisiente sira nia nesesidade iha Timor-Leste, hanesan infrastrutura públiku ne’ebé asesivel, sistema informasaun ne’ebé inkluzivu entegradu no asesivel iha fasilidade liu-liu Eskola, Hospital, nomós iha fatin púbiku sira hotuatu nune’e ema ho defisiente sira bele goza sira nia moris ho livre no independentemente.

“ ami ekipa husi open the book husi OXFAM halo advokasia ba orsamentu estadu ne’ebé sensivél, ba ema ho defisiénsia sira, ami nia analiza ba orsamentu estadu ba 2023 nian ne’e, la sensivel no la responde ba asuntu defisiénsia no nesesidade defisiénsia nian nunee ami ekipa Open the Book hamutuk ho grupo Promotor sira husi tipu Defisiénte hotu-hotu ne’ebé ami akumula hodi luta orsamentu ne’ebéla sensivel ba ema ho difisiensia sira husu ba estadu atu halo investimentu orsamentu ne’ebé adekuadu ba ema ho defisiénsia sira “ dehan nia

Entertantu Ekipa Open the Book no Grupo Promotor hodi husu Governu atu investe orsamentu Ne’ebé sensivel no inkluzivu ba proposta Oje 2023 ho rekomendasaun mak tuir mai ne’e:

Husu ba Governu atu asegura implementasaun planu asaun nasional ema ho defisiénsiatinan 2021-2030 liu husi kria planu no halo investimentu orsamentu ne’ebé adekuadu iha orsamentu kada tinan ninian hodi sensivel no inkluzivu liu tan, partikularmente iha orsamentu Jeral estadu 2023 nian

Husu deputadu sira nu’udar representante povu atu haree ho kuidadu matenek ba proposta orsamentu jeral estadu 2032 ninian no planu asaun anual governu nian ne’ebé mak sira apresenta atu bele konsidera asuntu sai parte prioridade ida nunee labele sai fali obstakulu ba implementasaun konvensaun internasional kona-ba direitu ema ho defisiénsia no rezulusaun sira ne’ebé estadu no governu kompremitidu no aprova ona

Husu ba estadu aloka orsamentu ba Ministériu Edukasaun hodi bele responde ba nesesidade ema ho difisiensia sira nian hodi hola material no ekipamnetus ne’ebé bele fasilita estudante no manorin sira iha eskola kona-ba oinsá halo interpretasaun ba lian jestual no mós letra Braile nian

Husu ba deputadu sira atu husu ba governu liu-liu Ministériu Edukasaun aloka orsamentu ne’ebé adekuadu no implementa programa ezame ekivalensia nu’udar aprosimasaun  integradu iha eskola ba estudante sira iha nivél sekundária iha Timor-Leste

Husu ba deputadu sira atu husu ba Ministériu Justisa hodi aloka orsamentu espesífiku atu bele fó asisténsia no fasilita ema ho defisiénsia sira iha setór justisa, aleinde ne’e hasa’e abilidade husi advogado prokurador no juis sira, nune’e bele halo intrepretasaun ba lian jestual nomós ba psiko-sosial sira husi ema ho defisiénsia durante prosesu justisa nian.

Husu deputadu sira hodi husu ba governu liu-liu Ministériu Obras Públika atu kontinua tau orsamentu ne’ebé adekuadu nomós asegura katak kualkér planeamentu infrastrutura sira tenke dezeña tuir padraun universal ba ema ho defisiénsia sira bele asesu ho fasil no di’ak liu. Tanba durante ne’e, infrastrutura públika sira hanesan edefisiu, estrada, ponte, jardin no transporte públiku, inklui mós meius komunikasaun sira seluk seidauk asesivel ba ho defisiénsia tanba ninia dezeñu la tuir padraun universal ema ho defisiénsia nian.

Husu ba deputadu sira atu husu Ministériu Saúde no Ministériu Solidariedade Sosiál no Inkluzaun atu estabelese sentru atendementu integradu ba ema ho defisiénsia Psiko-Sosiál ka Saúde Mental iha Timor Leste.

Jornalista: Teotónio Alves Pinto

Editor: Amito Qonusere Araujo

relavante